«Δεν υπάρχουν φιλίες ανάμεσα σε κράτη. Μόνο συμφέροντα»
Γ΄μέρος.
Γεωπολιτική, –διεθνείς σχέσεις.
Υπάρχει πλούσια βιβλιογραφία για γεωπολιτική και διεθνείς σχέσεις. Θα γίνει μια σύντομη αναφορά σε δυο Έλληνες διανοητές που πολύ νωρίς, το 1990, προέβλεψαν τι θα συμβεί στο μέλλον, και δυστυχώς επιβεβαιώνονται από σημερινά γεγονότα.
Ο Παναγιώτης Κονδύλης, ο οποίος «θεωρείται ότι στέκεται ισότιμα ανάμεσα στους 4-5 κορυφαίους πολιτικούς στοχαστές ιστορίας της κλασικής και προκλασικής εποχής, δηλαδή, όλων των εποχών», στο βιβλίο του «Θεωρία του πολέμου» λέει δυσάρεστα πράγματα, και προφητικά γράφει στις αρχές του 1990 στο Επίμετρο «Γεωπολιτικές και στρατηγικές παράμετροι ενός ελληνο-τουρκικού πολέμου: «[...] Ενώ η Ελλάδα προσανατολίστηκε ψυχή τε και σώματι στην Ευρώπη για να διασφαλιστεί από τον Τουρκικό κίνδυνο, ακριβώς ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός θα μεταβληθεί σε όργανο de facto μετατροπής της σε δορυφόρο της Τουρκίας. Η Ευρωπαϊκή Ένωση εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να ικανοποιήσει όλα τα αιτήματα της Τουρκίας σήμερα 62 και αύριο 100 εκατομμυρίων κατοίκων, παράλληλα όμως τα ζωτικά της συμφέροντα δεν της επιτρέπουν να απογοητεύσει πλήρως την τουρκική πλευρά. .. . Η Ευρωπαϊκή Ένωση (και πάντως τα ισχυρότερα μέλη της), μην μπορώντας να δώσει στην Τουρκία όλα όσα επιθυμεί, θα επιδιώξει να κατευνάσει με ελληνικά έξοδα, πιέζοντας δηλαδή την Ελλάδα να δεχθεί τις τουρκικές αξιώσεις στο Αιγαίο και στην Κύπρο...». Στην ανάλυσή του, τονίζει ότι αν η Ελλάδα δεν επαναπροσδιορίσει την εξωτερική της πολιτική, σύντομα θα γίνει δορυφόρος της Τουρκίας».
Το 1990, έγραφε ο Π. Κονδύλης πράγματα που υλοποιούνται σήμερα από τον κ. Μητσοτάκη και τον υπουργό των υποκλίσεων, τον υπουργό που όπως ο ίδιος δηλώνει είναι «φιλέλληνας» και δεν έχει πρόβλημα να γίνει εθνικός μειοδότης. «Η Ελλάδα» έγραφε, «μεταβάλλεται σταθερά σε χώρα με περιορισμένα κυριαρχικά δικαιώματα, δηλαδή δικαιώματα των οποίων η κυρίαρχη άσκηση εξαρτάται από τη βούληση και τις αντιδράσεις τρίτων, ενώ παράλληλα η στάση της γίνεται όλο και περισσότερο παθητική ή αντιφατική. Η διακήρυξη «δεν παραχωρούμε τίποτε» δεν έχει έμπρακτο αντίκρισμα όταν η χώρα εκλιπαρεί σε κρίσιμες ώρες τις μεσολαβητικές προσπάθειες των Ηνωμένων Πολιτειών ξέροντας εκ των προτέρων ότι αυτές θα πληρωθούν με παραχωρήσεις ή όταν αποσύρει χωρίς χειροπιαστά ανταλλάγματα το βέτο της για την τελωνειακή ένωση της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση αποδεικνύοντας έτσι άθελά της πόσο είναι δυνατό να μετατραπεί σε δορυφόρο της Τουρκίας ακριβώς μέσω του «ευρωπαϊκού δρόμου» και της επιρροής των «Ευρωπαίων εταίρων». Τέτοιες ενέργειες δεν είναι εσφαλμένοι ή έστω συζητήσιμοι χειρισμοί. Συνιστούν τα εύγλωττα επιφαινόμενα μιας βαθύτερης ιστορικής κόπωσης, μιας προϊούσας, ηδονικής μάλιστα παράλυσης».
Η θέση του υπουργείου των υποκλίσεων, με την πλήρη αποδοχή και έγκριση του Μητσοτάκη, φανερώνει την έλλειψη «παιδείας» που οι αρχαίοι Έλληνες με την ευρεία έννοια του όρου ονόμαζαν διαπαιδαγώγηση, ανατροφή/καλλιέργεια του «παιδός», του ατόμου. Ο Αριστοτέλης θεωρούσε ότι το σπουδαιότερο έργο της πόλης δεν είναι ούτε ο πόλεμος ούτε η ειρήνη, αλλά «η παιδεία προς το κοινόν», η παιδεία προς τις κοινές υποθέσεις».
Απαίδευτοι οι ολίγιστοι πολιτικοί που απαρτίζουν τον ελληνικό πολιτικό και παραπολιτικό κόσμο, δεν έχουν το ανάστημα να θέσουν και να λύσουν ιστορικά προβλήματα μεγάλης έκτασης και μεγάλου βάθους –ίσως να καταρρεύσουν ακόμα και στην περίπτωση όπου θα βρεθούν μπροστά στη μεγάλη απόφαση να διεξάγουν ένα πόλεμο. γιατί αν ο πόλεμος είναι συνέχεια της πολιτικής, ποιος πόλεμος θα συνεχίσει μια σπασμωδική πολιτική; Και η κοινωνία; Που είναι το αλάνθαστο ένστικτο του λαού, όπως αρέσκονται να λένε οι πολιτικοί μας; «Οι ευρύτερες μάζες», λέει ο Π. Κονδύλης, «καθοδηγούμενες από το ίδιο ένστικτο της βραχυπρόθεσμης αυτοσυντήρησης, έχουν βρει τη δική τους ψυχολογική βολική λύση: το έθνος το υπηρετούν ανέξοδα περιβαλλόμενες γαλανόλευκα ράκη, όποτε το καλεί η περίσταση, και έχοντας κατόπιν ήσυχη συνείδηση το κλέβουν μόνιμα με παντοειδής τρόπους: από τη φοροδιαφυγή, την αισχροκέρδεια και τα «αυθαίρετα» ίσαμε τα ευκολοαπόκτητα πτυχία, τη χαμηλή παραγωγικότητα εργασίας (ούτε το 50% του μέσου όρου της Ευρωπαϊκής Ένωσης!) και την κραυγαλέα ανισότητα ανάμεσα σ’ ό,τι παράγεται και σ’ ό,τι καταναλώνεται, με αποτέλεσμα την καταχρέωση και την πολιτική εξάρτηση του τόπου. Αν λάβουμε υπ’ όψιν μας μόνο όσα πράττονται και αφήσουμε εντελώς στην άκρη την εικόνα που έχουν για τον εαυτό τους οι πράττοντες, τότε φαίνεται να βρισκόμαστε σε συλλογική αναζήτηση της ιστορικής ευθανασίας, υπό τον όρο να σκηνοθετηθούν έτσι τα πράγματα, ώστε κανείς να μην έχει την άμεση ευθύνη, και επίσης υπό τον όρο να τεχνουργηθούν απροσμάχητες ανακουφιστικές εκλογικεύσεις («ελληνοκεντρικές» ή «εξευρωπαϊστικές», αδιάφορο). Τις τραγωδίες ή τις κωμωδίες, που μπορούν να περιγράψουν με τις αρμόζουσες αποχρώσεις αυτήν την ιδιαίτερη κοινωνική και ψυχολογική κατάσταση, θα τις γράψουν ίσως άλλοι. Εμένα μου έρχεται στον νου η τετριμμένη, αλλά πάντοτε ευθύβολη θυμοσοφία: όπως στρώνει κανένας, έτσι και κοιμάται».
Ο Π. Κονδύλης σε μεγάλο μέρος του βιβλίου του, πραγματεύεται τις απόψεις του Marx και μαρξιστών-λενινιστών πάνω στον πόλεμο. Απόψεις απαραίτητες, για να σχεδιάσουμε το μέλλον. Άλλοι μελετητές, από την αρχαιότητα ακόμα, χρησιμοποίησαν την Ιστορία του Θουκυδίδη για να προβλέψουν τις επερχόμενες εξελίξεις. Και, ενώ, η Ιστορία αποτελεί αντικείμενο έντονης και διαδεδομένης έρευνας και ασκεί μεγάλη επιρροή στην εποχή μας, ενώ πολιτικοί ηγέτες και όσοι σπουδάζουν την πολιτική τέχνη την προσεγγίζουν σαν " Κτῆμα ἐς αἰεί " (παντοτινό κτήμα), ενώ η Ιστορία επηρεάζει τις διάφορες αντιλήψεις περί διεθνούς πολιτικής και διδάσκεται σε πολλές στρατιωτικές σχολές στο εξωτερικό, από τους Έλληνες πολιτικούς αγνοείται, ή, ακόμα χειρότερα, παραγνωρίζεται. Μάταια ο Π. Κονδύλης εισηγήθηκε να διανεμηθεί δωρεάν ο Πελοποννησιακός πόλεμος του Θουκυδίδη σε όλους τους Έλληνες, λέγοντας ότι τα οφέλη που θα προκύπταν θα ήταν πολύ περισσότερα από το κόστος.
Ρεαλιστική πολιτική του Θουκυδίδη.
Αμέσως μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Αθανάσιος Γ. Πλατιάς χρησιμοποιώντας την ρεαλιστική πολιτική, «Real Politik», του Θουκυδίδη σαν μέθοδο ανάλυσης, στο βιβλίο του «Το νέο διεθνές σύστημα, ρεαλιστική προσέγγιση διεθνών σχέσεων» παρουσίασε τις αλλαγές που θα επικρατούν στο διεθνές σύστημα, 30 χρόνια, ύστερα από το τέλος του ψυχρού πολέμου.
Θεωρεί ότι, «αν θέλουμε να κατανοήσουμε τις εξελίξεις στη διεθνή πολιτική και να αποκωδικοποιήσουμε το μέλλον, πρέπει να επιστρέψουμε στο παρελθόν και να βασιστούμε στις ρεαλιστικές θεωρίες του Θουκυδίδη». Βασικό επιχείρημά του είναι ότι «οι αλλαγές στη δομή του διεθνούς συστήματος δημιουργούν συνθήκες παρατεταμένης στρατηγικής αστάθειας». «Οι προβλέψεις για το μέλλον πρέπει να βασίζονται σε θεωρίες που έχουν με επιτυχία εξηγήσει το παρελθόν. Ο πολιτικός ρεαλισμός έχει αποδειχθεί εξαιρετικά χρήσιμο εργαλείο για την κατανόηση του παρελθόντος, και για να προβλέψουμε το μέλλον».
Στο βιβλίο του, προέβλεψε ότι: «Στο τρίγωνο περιφερειακής αστάθειας, Βαλκάνια, Μέση Ανατολή, Καύκασος/Κεντρική Ασία [που θα προκύψει στο νέο πολυπολικό σύστημα, και στο οποίο η Τουρκία θα αναδειχθεί σε περιφερειακή δύναμη], η Ελλάδα θα είναι από τους «χαμένους» του 21ου αιώνα, η σύγκληση με τις υπόλοιπες χώρες της Ε.Ε. θα αποδειχθεί εξαιρετικά δύσκολη, και η εξισορρόπηση της Τουρκίας θα γίνεται όλο και πιο δύσκολη όσο περνάει ο χρόνος».
Όμως, «Η αντιμετώπιση της διαμορφούμενης κατάστασης, μπορεί να είναι εφικτή, αλλά η Ελλάδα χρειάζεται μια νέα «υψηλή στρατηγική» για να αντιμετωπίσει τις πολλαπλές προκλήσεις. Αυτό σημαίνει:
- Μείωση κατανάλωσης και αύξηση αποταμίευσης
- Επενδύσεις σε έργα υποδομής.
- Αύξηση δαπανών για έρευνα και ανάπτυξη.
- Επένδυση στην εκπαίδευση.
- Προσαρμογή της εκπαίδευσης στις απαιτήσεις της τεχνολογικής επανάστασης..
- Υποκατάσταση εισαγωγών και επιθετική προώθηση εξαγωγών.
- Προώθηση κλάδων υψηλής τεχνολογίας
- Παραγωγή εξειδικευμένης γνώσης και προσφορά εξειδικευμένων υπηρεσιών. Περιορισμός εξάρτησης από το εξωτερικό.
- Απόχτηση στρατιωτικών τεχνολογιών αιχμής.
- Διατήρηση ποιοτικής υπεροχής έναντι της Τουρκίας.
- Εντατικοποίηση της αμυντικής προπαρασκευής.
- Εκσυγχρονισμός της διοικητικής μηχανής.
- Δημιουργία θεσμών στρατηγικού σχεδιασμού και εξειδίκευση της στρατηγικής, πέρα από την εξωτερική πολιτική και την άμυνα, σε τομείς όπως ο βιομηχανικός και τεχνολογικός σχεδιασμός».
Δυστυχώς η ελληνική ελίτ δεν φαντάστηκε ποτέ τον εαυτό της ως ηγέτη της χώρας, και τα μέτρα που πήραν οι κυβερνώντες από το 1974 δεν είναι ικανά για να αντιμετωπιστεί ο επερχόμενος τουρκικός κίνδυνος. Αντίθετα, αποσάθρωσαν την ελληνική κοινωνία και έκαναν την Ελλάδα έρμαιο των διαθέσεων των γειτόνων μας. Ας μην ανησυχούμε όμως, γιατί με την λογική του κατευνασμού, και όχι της αποτροπής, που διακατέχει την ελληνική ελίτ... η Πελοπόννησος θα είναι ελληνική. Ο συγγραφέας βασίζοντας την ανάλυσή του στην κυρίαρχη, από την εποχή του Θουκυδίδη, προσέγγιση των διεθνών σχέσεων, αυτή του πολιτικού ρεαλισμού, γράφει: «Ο 21ος αιώνας θα είναι επώδυνος για όσες χώρες δεν μπορέσουν να είναι ανταγωνιστικές τόσο στο οικονομικό όσο και στο στρατιωτικό πεδίο».
Η κατάσταση στην Ελλάδα χειροτερεύει σε όλους τους τομείς (κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό, στρατιωτικό). Το Σύνταγμα, η τήρηση του οποίου επαφίεται στον πατριωτισμό των Ελλήνων, ενώ καταπατείται συνεχώς δεν προκαλεί κοινωνικές αντιδράσεις, γιατί οι πολλοί, εξουθενωμένοι οικονομικά μετρούν πόσα φράγκα έχει το δίφραγκο, ενώ οι έχοντες ΟΠΕΚΕΠΑδες κλπ αδιαφορούν. Οι θεσμοί δεν λειτουργούν, οι νόμοι δεν εφαρμόζονται με αποτέλεσμα να έχουμε ευρεία διαφθορά. Διαφθορά που έχει διαπρέψει με την κυβέρνηση Μητσοτάκη και τρέχει με ταχύτητες Φερράρι και Πόρσε. Το πολίτευμα έχει μετατραπεί σε απόλυτη μοναρχία, με τον μονάρχη πρωθυπουργό να είναι ταυτόχρονα εντολέας και εντολοδόχος. Στην πολιτική παρακμή, που ανθεί με πλήθος πολιτικών κομμάτων και αρχηγών, όλοι υπόσχονται ”αλλαγή”. Εννοούν, βέβαια, αλλαγή κυβέρνησης, και όχι κοινωνική αλλαγή. Γιατί, για να αλλάξει η κοινωνία πρέπει να αλλάξουν οι πολιτικοί. Για να αλλάξουν οι πολιτικοί, πρέπει η κοινωνία να μάθει να σκέφτεται και να ενεργεί διαφορετικά.
Παναγιώτης Καλογιάννης, Στοκχόλμη 2025
- Παράφραση του ποιήματος του Κ. Καβάφη «Περιμένοντας τους βαρβάρους» Γιατί μέσα στην Σύγκλητο μια τέτοια απραξία; Τι κάθοντ’ οι Συγκλητικοί και δεν νομοθετούνε; Γιατί οι βάρβαροι θα φθάσουν σήμερα. Τι νόμους πια θα κάμουν οι Συγκλητικοί; Οι βάρβαροι σαν έλθουν θα νομοθετήσουν.
Πηγές:
- Δημήτρης Φωτιάδης, «Η επανάσταση του 1821», εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος
- Αθανάσιος Γ. Πλατιάς, «Το Νέο διεθνές σύστημα. Ρεαλιστική προσέγγιση διεθνών σχέσεων», εκδόσεις Παπαζήση.
- Θανάσης Παπαδόπουλος, «Ένας ανέκδοτος κώδικας για την πολιτικά κατάσταση στην Ευρώπη τις παραμονές της Επανάστασης του 1821» σχόλια στην εργασία «Ανώνυμη μαρτυρία για τη νεοελληνική πολιτική σκέψη», εκδόσεις Επίκεντρο.
- Ζοέλ Νταλέγκρ, «Έλληνες και Οθωμανοί 1453 – 1923», εκδόσεις Σ. Ι. Ζαχαρόπουλος.
- Παναγιώτης Κονδύλης, «Θεωρεία του πολέμου», Κεφάλαιο «Γεωπολιτικές και στρατηγικές παράμετροι ενός ελληνοτουρκικού πολέμου», εκδόσεις Θεμέλιο.
- «Θουκυδίδου Ιστορίαι», διάφορες μεταφράσεις.
